اعلام ناگهاني «واگذاري زمين در قطعات 1000 متري به هر خانوار» اين تحليل را در بازار مسكن پررنگ كرده كه طرح قبلي (مسكن‌مهر) جاي خود را به طرح «باغ‌نشيني» واگذار مي‌كند. انجام اين ماموريت، طبق محاسبات كارشناسان، نيازمند 30 هزار كيلومتر مربع زمين يعني معادل دو برابر تراكم موجود شهرها و روستاهاي كشور است كه براي تامين آن بايد بخشي از زمين‌هاي منابع‌طبيعي وارد محدوده شهرها شود. همچنين براي تبديل زمين‌ها به خانه‌باغ نيز 1000 ميليارد دلار سرمايه نياز است. آيا اين طرح امكان‌پذير است؟

ابعاد وعده «هر خانواده يك زمين 1000 متري» را بررسي مي‌كند
«باغ‌نشيني» طرح عبور از مسكن‌مهر
 مواد لازم براي تدارك خانه‌باغ
 تحليل‌هايي از رييس سازمان ملي زمين، معاون وزير مسكن، رييس انبوه‌سازان و مينو رفيعي
فريد قديري
محمود احمدي‌نژاد اولين ماموريت وزارت راه‌وشهرسازي را «تدارك 20000 كيلومتر مربع زمين براي باغ‌نشيني همه مردم ايران» تعيين كرده، طرحي كه عملا يك رقيب لعاب‌دار براي «مسكن‌مهر» محسوب مي‌شود و به‌خاطر تفاوت عمده‌اي كه با آن دارد -حذف شرايط سخت‌گيرانه براي استفاده از مزاياي طرح- مي‌تواند صف تقاضاي موجود در مسكن‌مهر را به سمت خود بياورد.
طرح اعطاي يك قطعه زمين با مساحت 1000 متر مربع به هر خانواده ايراني پيشنهادي است كه مستقيم از طرف رييس‌جمهور مطرح شده، اما همانطور كه در سال87 محمد سعيدي‌كيا وزير مسكن وقت درباره مسكن‌مهر گفته بود «همه تصميمات بخش مسكن ايده شخص رييس‌جمهور است» و بعد مشاهده شد همه قواي وزارت‌مسكن و بانك‌مركزي براي مسكن‌مهر تجهيز شدند، اكنون مي‌توان به‌راحتي پيش‌بيني كرد خيلي زود قواي موجود در دولت براي ايجاد رنگ‌وبوي باغ‌نشيني در بازار مسكن به حالت آماده‌باش درمي‌آيد.
مسكن‌مهر به حاشيه‌ مي‌رود؟
اما طرحي كه مبناي آن اختصاص زمين به صورت رايگان براي احداث «خانه‌باغ» است اگر به اجرا دربيايد، تكليف پروژه قديمي‌تر –مسكن‌مهر- چه مي‌شود؟
يك آمار رسمي درباره آخرين وضعيت طرح مسكن‌مهر وجود دارد كه تاكيد مي‌كند از يك ميليون و 800 هزار واحد مسكوني‌مهر كه در برنامه وزارت‌مسكن براي ساخت و تحويل آن به مردم وجود دارد، تا ابتداي خرداد90 فقط 295 هزار واحد به مرحله نازك‌كاري رسيده‌اند، به اين معني كه معدل مسكن‌مهر بعد از 4 سال به عدد 7/16 از 100 رسيده است. تا اينجاي مسكن‌مهر، حدود 15 هزار ميليارد تومان منابع بانكي به عنوان تسهيلات بي‌سابقه در بخش مسكن، به اين طرح پرداخت شده است.
با احتساب اين آمارها، طرح جديد باغ‌نشيني را مي‌توان طرح عبور از مسكن‌مهر نامگذاري كرد، چون كه يك ميليون تقاضاي موجود در مسكن‌مهر كه سال‌ها است به نوبت، در صف ايستاده‌اند به محض شروع طرح جديدتر، مسير صف را به سمت دريافت زمين‌ تغيير مي‌دهند.
شايد اين پيش‌بيني دو روز پيش از ذهن رييس‌جمهور نيز هنگام سخنراني در نهاد رياست‌جمهوري عبور كرد كه او در جريان اعلام طرح واگذاري 1000 متر زمين به هر خانواده ايراني، گذري به مسكن‌مهر زد و خطاب به مسوولان گفت: «كار را سريع جلو ببريد تا تمام كساني كه ثبت نام كرده‌اند مسكن خود را تحويل بگيرند.»
به اين ترتيب وزارت‌ راه‌وشهرسازي در شروع كار خود بايد از يك‌سو سرعت ساخت‌وسازهاي مسكن‌مهر را افزايش دهد تا از كمبود تقاضا و اتلاف منابع بانكي پيشگيري شود و از سوي ديگر به احتمال خيلي زياد موظف مي‌شود از محل زمين‌هاي ملي، كار جانمايي 20 ميليون خانوار ايراني روي زمين‌هاي وعده داده شده را به سرانجام برساند.
چقدر زمين مورد نياز است؟
محاسبه ساده‌اي درباره ابعاد زمين‌هايي كه رييس‌جمهور در نظر دارد آنها را به ايراني‌ها به شكل رايگان واگذار كند وجود دارد كه بر مبناي آن مشخص مي‌شود بايد حداقل 30 هزار كيلومتر متر مربع زمين تحت مالكيت دولت در كشور وجود داشته باشد تا 20 هزار كيلومتر آن به قطعات 1000 متري تقسيم و به 20 ميليون خانوار واگذار شود و 10 هزار كيلومتر نيز براي خدمات شهري و مشاعات اختصاص يابد. (طبق قوانين شهرسازي حداقل 30 درصد از زمين يك شهر يا شهرك بايد صرف تاسيسات و امكانات شهري شود و مابقي مي‌تواند به افراد براي ساخت‌وساز واگذار شود).
محاسبه ساده ديگري وجود دارد كه نشان مي‌دهد از ابتدا تا كنون، مساحت كل شهرها و روستاهاي كشور حدود 15 هزار كيلومتر مربع بوده است. بنابراين اجراي طرح باغ‌‌نشيني در كشور معادل دو برابر عمليات شهرسازي كه از صدها سال پيش تا كنون در كشور انجام شده، است و طبق وعده‌ها بايد همه اين عمليات نهايت ظرف 2 سال اجرا شود.
اين همه زمين وجود دارد؟
خبرنگار «دنياي‌اقتصاد» روز گذشته درباره ميزان ذخاير ملي زمين در كشور با رييس سازمان ملي زمين و مسكن گفت‌وگو كرد.
احمد اصغري مهرآبادي در اين باره به «دنياي‌اقتصاد» گفت: هنوز ابلاغيه‌اي درباره طرحي كه مدنظر رييس‌جمهور است به ما ارائه نشده است.
مهرآبادي در پاسخ به اين پرسش كه در حال حاضر مساحت كل زمين‌هاي در اختيار دولت در داخل محدوده شهرها چقدر است؟ گفت: هر چند ذخاير ما قابل توجه است، اما با زمين‌هاي داخل حريم نمي‌توان چنين رقمي را تامين كرد، مگر اينكه با مصوبه دولت حريم شهرها افزايش پيدا كند.
مهرآبادي همچنين در پاسخ به اين پرسش كه تاكيد رييس‌جمهور عبور از حريم شهرهاست، آيا اين كار شدني است؟ نيز گفت: زمين‌هاي خارج از محدوده شهرها در اختيار منابع طبيعي است كه اگر دولت تصويب كند اين زمين‌ها مي‌تواند از منابع طبيعي در اختيار سازمان ملي زمين براي واگذاري به مردم قرار بگيرد.
معاون وزير مسكن در عين حال گفت: در حال حاضر حدود 300 هكتار زمين در اطراف تهران -مناطق تجرك، رودهن و بومهن- از طريق بنياد مسكن براي ساخت باغ‌شهر فعال است.
زمين براي باغ‌شهر نداريم
همچنين جمشيد نورصالحي مسوول شهرهاي جديد نيز در اين باره به «دنياي‌اقتصاد» گفت: دوست داريم ما هم در شهرهاي جديد مجموعه‌اي خانه‌باغ در كنار آپارتمان‌هاي مسكوني داشته باشيم، اما هر چقدر زمين داشتيم به مسكن‌مهر اختصاص داديم و الان زميني براي اختصاص به باغ‌شهر نداريم، مگر اينكه محدوده شهرهاي جديد را افزايش دهيم كه آن هم مصوبه شوراي عالي شهرسازي را مي‌خواهد.
نورصالحي در پاسخ به اين پرسش كه آيا احتمال نمي‌دهيد طرح جديد باعث شود مسكن‌مهر به تعطيلي بينجامد؟ تصريح كرد: مسكن‌مهر انتهاي راه است، اما طرح جديد تازه در شروع راه قرار دارد. ضمن اينكه اين دو به هم ارتباطي ندارند و شايد بشود كساني كه صاحب مسكن‌مهر هستند از اين زمين‌ها نيز دريافت كنند.
معاون وزير مسكن افزود: فعلا همه چيز در حد گمانه‌زني است و بعيد است مردم مسكن‌مهر را رها كنند، چون شرايط واگذاري زمين‌هاي 1000 متري هنوز مشخص نشده است.
مينو رفيعي: زمين‌هايي كه آب و برق ندارند ...
مينو رفيعي كارشناس برجسته مسكن و عضو گروه مشاوران و تهيه‌كنندگان طرح جامع مسكن، طرح جديد دولت مبني بر تحويل يك قطعه زمين به هر خانوار را اينطور تحليل مي‌كند: «خارج از حريم شهرها بيشمار زمين انفال وجود دارد كه دولت مي‌تواند هر كاري با آنها انجام دهد. برنامه‌ريزي‌هاي 50 سال گذشته در حوزه شهرسازي همگي بر اين منطق استوار بوده كه زمين‌هاي مستعد براي توسعه شهري كجاست؟ تمام برنامه‌هاي شهرسازي تاكيد مي‌كند زميني كه آب و برق ندارد نياوريم داخل شهر، زمين‌هاي كشاورزي و خدماتي را تبديل به مسكوني نكنيم.»
اين كارشناس مسكن افزود: كشور در حال حاضر در دوره تثبيت جمعيت قرار دارد و در سال‌هاي آينده مسير جمعيتي روند كاهشي را طي مي‌كند بنابراين دليلي ندارد دولت هزينه‌هاي هنگفتي در بخش زمين و مسكن انجام دهد.
نياز به 1000 ميليارد دلار منابع
به گزارش دنياي‌اقتصاد، گذشته از موضوع تامين زمين، احداث 20 ميليون خانه‌باغ حداقل به 1000 ميليارد دلار منابع مالي نياز دارد. همان‌طور كه محمود احمدي‌نژاد در مراسم رونمايي از اين طرح اعلام كرد «هر خانواده با دريافت اين قطعات مي‌تواند با هزينه 50 ميليون تومان يك خانه و باغ روي زمين احداث كند.» در اين صورت براي كل اين طرح يك هزار ميليارد دلار بايد صرف ساخت بناي مسكوني و باغ روي زمين‌ها شود. اين رقم بدون احتساب هزينه واقعي زمين است.
نظر وزارت مسكن درباره باغ‌شهر
سايت «رجانيوز» ديروز گزارشي به نقل از مركز مطالعاتي و تحقيقاتي شهرسازي و معماري وابسته به وزارت مسكن، منتشر كرد كه در آن آمده است: «اگرچه برخي مسوولان در حوزه مسكن معتقدند ايجاد باغ شهر در اطراف تهران باعث جلوگيري از اعمال سوء‌استفاده‌هاي وسيع و تصرف اراضي دولتي خواهد شد، اما اين طرح كمك زيادي به پديده زمين‌خواري خواهد كرد.»
مركز مطالعاتي وابسته به وزارت مسكن كه اين گزارش را در اسفند 89 روي سايت خود قرار داده است در ادامه تاكيد كرده: «سال 87 دولت براي اولين بار طرح باغ‌شهر را با هدف كنترل قيمت مسكن مطرح كرد، اما در حال حاضر به نظر مي‌رسد نگراني از بابت قيمت مسكن وجود ندارد، در عوض نگراني‌هاي ديگري مطرح است.»

روه مسكن- ليلا درخشان: نماینده مردم شیراز و عضو کمیسیون جهاد اقتصادی مجلس درباره طرح جدید دولت در بخش مسکن  به «دنیای اقتصاد» گفت: این طرح برخلاف باور بسیاری امتحان خود را کاملا پس داده و آن هم مربوط به تجربه بسیار منفی است که در استان فارس رخ داده است. جعفر قادری، اظهار کرد: در استان فارس تحت عنوان اجرای طرح فلاحت در فراغت که در راستای طرح  باغ شهر بود تمامی‌ زمین‌های مربوط به منابع طبیعی و فضای سبز به صورت قطعه قطعه شد که نتایج آن بسیار منفی بود، چرا که زمین‌هایی که می‌توانست برای کاربری‌های زیست محیطی یا در احداث فضای سبز مورد استفاده قرار گیرد قطعه قطعه شدند. این نماینده مجلس اظهار کرد: چنانچه طرح باغ شهرها جنبه عملیاتی پیدا کند برای اینکه این نوع زمین‌ها قابل بهره‌برداری باشد به هزینه‌های هنگفتی برای توسعه خدمات زیرساختی نیاز دارد که تامین آن محال است. قادری در عین حال دیگر عواقب اجرای طرح باغ شهر را شامل توسعه افسار گسیخته فضای افقی شهرها عنوان کرد که به گفته وی با تبعات منفی بیشماری همراه است. عضو فراکسیون شهر مجلس گفت: چنانچه دولت بخواهد با اجرای طرح باغ شهر حریم شهرها را از بین ببرد در این صورت مشکلات عدیده‌ای ایجاد خواهد شد که ازجمله آن از بین رفتن مرزشهرها و تشدید مهاجرت‌ها خواهد بود که با ناامنی‌های بیشماری همراه است. این نماینده مجلس تاکید کرد: بهتر بود دولت به جای ارائه این طرح در جهت اجرای بهینه طرح مسکن مهر حرکت می‌کرد، چرا که  طرح مسکن مهر در کنار نقاط ضعف از نقاط قوتی نیز برخوردار است که تکمیل آن می‌تواند با نتایج خوبی همراه باشد. وی خاطر نشان کرد : انتظار می‌رود مسوولان وقتی طرحی را مطرح می‌کنند ابتدا تمامی ‌جوانب کارشناسی آن را مطالعه و در نظر بگیرند و سپس آن را به صورت عمومی‌ اعلام کنند.
مردم نقد را به نسیه نمی‌فروشند
همچنین رییس هیات مدیره کانون سراسری انبوه‌سازان نیز گفت: با توجه به اینکه پیش از این رییس‌جمهور اعلام کرده بود که طرح مسکن مهر فقط یک تسکین‌دهنده است، ساخت باغ شهرها ازجمله طرح‌هایی است که برای ایجاد تحول در بازار مسکن در نظرگرفته شده است. ایرج رهبر اظهار کرد: با توجه به اینکه پرونده طرح مسکن مهر در پایان سال جاری بسته خواهد شد، قطعا چنانچه طرح مد نظر رییس جمهوری مبنی بر اختصاص خانه باغ به همه ایرانی‌ها عملیاتی شود شاهد ریزش متقاضیان مسکن مهر نخواهیم بود، چرا که مردم نقد را به نسیه نخواهند بخشید و ترجیح خواهند داد که از طریق مسکن مهر صاحبخانه شوند. وی افزود: لازم است که حتما کارشناسان برای اجرای این طرح، مطالعات و طرح فرادستی قوی دستی را ارائه کنند. رهبر با اشاره به اینکه حداقل نیمی‌ از زمین‌های وعده داده شده باید در کلانشهرها تامین و واگذار شود، گفت: تجربه مسکن مهر نشان داد حتی یک مترمربع زمین دولتی در کلانشهرها وجود ندارد.

خواستم با آقای رییس‌جمهور صحبت کنم 
رییس‌جمهور در مراسم تقدیر از تعاونی‌هاي مسکن مهر درحالی طرح ویلا دارکردن ایرانی‌ها را مطرح کرد که مدیر یکی از این  تعاونی‌ها که در مراسم حاضر بود،  به دلیل  عدم تجهیز واحدهایش به امکانات اولیه شامل آب، برق، گاز و... بعد از سه ماه از اتمام مراحل ساخت  واحدهایش نتوانسته آنها را به متقاضیان واگذار کند.
متن زیر گفت‌وگوی «دنیای اقتصاد» با مهدی دژآباد مدیرعامل تعاونی مسکن مهر 12 شهر ری است:
* تعاونی شما حدود سه ماه است که ساخت واحدهایش را به مرحله اتمام رسانده؛ اما به دلیل اینکه این واحدها آب، برق و گاز ندارند نتوانسته‌اید آنها را به متقاضیان تحویل دهید آیا این مشکل را پریروز با آقای احمدی نژاد در میان گذاشتید؟
خیلی تلاش کردم که این معضل را با ایشان در میان بگذارم؛ اما متاسفانه این فرصت پیش نیامد.
* زمانی‌که آقای احمدی‌نژاد گفتند که مي‌خواهیم به هر ایرانی یک زمین هزار متری بدهیم مشکلات زیرساختی این زمین‌ها به ذهن شما خطور نکرد؟
بله. به عنوان مثال در شهر جدید پرند با وجود اینکه چندین وزیر و معاونان آنها پیگیر موضوع حل مشکلات زیربنایی در این شهر بوده‌اند؛ اما هنوز این مشکلات به قوت خویش باقي است، به طوری که این معضلات حاد شده است. بنابراین اگر دولت بخواهد طرح باغ ویلا  را اجرا کند واقعا باید به فکر مسائل زیرساختی آن باشد.
* اگر طرح ویلا دار کردن ایرانی‌ها به این زودی‌ها اجرایی شود ممکن است که متقاضیان مسکن مهر ریزش پیدا کنند؟
این طرح به این زودی‌ها اجرایی نمی‌شود که انصراف متقاضیان مسکن مهر را به دنبال داشته باشند.
* به نظر شما بهتر نبود رییس‌جمهوری به جای عنوان کردن این طرح، یک طرح ضربتی برای توسعه خدمات زیرساختی در واحدهای مسکونی مهر مطرح مي‌کرد؟
خب، این اراده وجود دارد و آقای نیکزاد هم تمام همت خود را در این زمینه به کار برده است. اما با توجه به اینکه اجرای این پروسه به همکاری چندین ارگان و سازمان نیاز دارد در نتیجه روند پیشرفت آن تاکنون کند بوده است.
* برخی مي‌گویند بهتر بود اول پرونده طرح مسکن مهر بسته مي‌شد بعدا دولت طرح جدید خود را در زمینه مسکن مطرح مي‌کرد؟
از فحوای کلام رییس‌جمهوری معلوم بود که ایشان نیز  همین نظر را دارند. چون تاکید کردند که طرح باغ‌نشین کردن ایرانی‌ها تا پایان سال آماده شود که تا آخر سال هم قطعا پرونده مسکن مهر بسته خواهد شد.